Enuma Eliş

ENUMA ELİŞ

Babil'in yaradılış hikâyesi Enuma Eliş adını taşır, anlamı destanın ilk satırı olan ''yüksekteyken''dir. Yedi tablette yazılan efsane, bir araya gelen ana sulardan ilk tanrıların yaratılmasını anlatır ve Marduk adındaki bir tanrının sonunda kozmosun hükümdarı olmasını, insanlığın yaradılışı ve ilk şehir Babil'in kurulması emrini vermesini hikâye eder.

Mit

Enuma Eliş tabletinin bir kısmı (British Museum)

Başlangıçta sadece tatlı suların tanrısı Apsu ve tuzlu suların tanrısı Tiamat vardır ve etraflarındaki her şey sessizdir. İkisi birleşerek gök kubbe tanrısı Anu ve sonunda hem Yeryüzü'nün hem de suların tanrısı olan usta ve becerikli Ea ile doruğa ulaşan tanrı nesilleri yaratırlar. 

Tanrılar Arasında Savaş

Genç ve canlı yeni nesil tanrılar, zamanın başlangıcında var olan sessizliğin özlemini çeken Apsu ve Tiamat'ı sinirlendirir. Apsu, genç tanrıları öldürmeyi önerir ama Tiamat kendi yarattıklarını öldürme düşüncesine tahammül edememektedir. Bununla beraber Apsu kendi kendine diğer tanrıları öldürmeye karar verir. Ea ne yapmak üzere olduğunu fark ederek onu öldürür ve ardından kendini suların tanrısı ilan eder. 

Marduk'un Gelişi

Ea ve eşi Damkina'nın bir oğulları olur; kudretli tanrı Marduk. Marduk'a oynaması için rüzgârlar verilince Tiamat'ın sularında fırtınalar yaratır. O da bu işe sinirlenerek kocası Apsu'nun ölümünün intikamını almaya karar verir. Canavarlardan bir güç oluşturup tanrı Kingu'ya Marduk'a saldırması emrini verir. Tanrıların çoğu yıkıcı bir savaş çıkmasından korkarak Tiamat'ı durdurmaya çalışırlar ama o dinlemez. Sadece diğer tanrıların mutlak yetki verdikleri Marduk onunla savaşmaya istekledir.

Yaradılış

Enuma Eliş tabletinin bir kısmı (British Museum)

Marduk dört rüzgârı toplar ve onlara Tiamat balon gibi şişene kadar ağzına doğru esmelerini emreder. Ardından bir okla açtığı bedenini iki parçaya ayırır. Tiamat'ı yenen Marduk hükümdar olur. Tiamat'ın yarı bedeninden gök kubbeyi, tükürüğünden yağmur bulutlarını yaratır. Sonra bedenin diğer kısmından Yeryüzü'nü yaratır, göğüslerinden dağlar, gözlerinden de Dicle ve Fırat Nehri'ni yapar. Babil'in kurulmasını emreder ve Kingu'nun kanından ilk insan Lullu'yu yaratır. Lullu ve ondan türeyenler, insan ırkının gelişmesini garanti etmek amacıyla Babil'in çevresindeki araziyi verimli hale getirmek için kanallar kazarlar. 

Tapınma Şehirleri

Tüm kültürlerde olduğu gibi, Babil benzeri erken dönem Mezopotamya şehirlerinin sakinleri için de evreni anlama yöntemi olarak din çok önemlidir. Her şehir belirli bir tanrının koruması altındadır - mesela Marduk, Babil'i, ay tanrısı Nanna da Ur'u korur. Bu tanrılara, genellikle şehrin en etkileyici yapıları olan tapınaklarda tapınılır. Rahipler tanrılarla iyi ilişkiler kurmaya çalışırlar ve iyi bir hasat mevsimi için onlara sık sık adaklar adarlar. Bunlara ilave olarak her tapınağın kendisine ait arazileri ve hayvan sürüleri vardır, bu nedenle de rahipler şehirlerin erzak stoklarını ve ekonomisini kontrol ederler.

Önemli Karakterler

Pek çok yaradılış efsanesi gibi Enuma Eliş de birincil iki tanrıyla başlar; Apsu ve Tiamat pek çok tanrı nesli yaratırlar. Bu tanrılar üreme, savaşma ve Tiamat ve Kingu'da olduğu gibi yaradılışın ham maddelerini tedarik etmek için vardırlar. Apsu'nun ölümünden sonra Kingu, Tiamat'ın eşi olur ve onun Marduk'a karşı gönderdiği ordulara liderlik eder. Daha sonraki nesillerden özellikle Marduk gibi bazıları da pek çok rol oynarlar. Marduk, ejderha katili, savaşçı, kral ve adalet dağıtıcılığı rollerini birleştirmiştir ve bu rollerin çoğu şehrinin insanlarıyla yakından ilgilidir.

Marduk

Marduk

Babilliler Marduk'u şehirlerinin kurucusu olarak görürler ve en büyük tanrıları olarak taparlar. Yaradılış efsanesi şehirle ilişkisinin onun inşasıyla birlikte başladığını anlatır. Marduk, Tiamat'la olan savaşını kazanınca göklere çıkar. Kendi evini Ea'nınkinin üzerinde bir yere kurar ve Tiamat'ın kendisiyle savaşmaları için gönderdiği canavarların bedenlerinden heykeller yaparak Ea'nın tapınağının girişine yerleştirir. Daha sonra da diğer tanrılara Yeryüzü'nde çok büyük bir şehir kurmalarını söyler.

1. http://www.britishmuseum.org/research/collection_online/collection_object_details/collection_image_gallery.aspx?assetId=58814001&objectId=278461&partId=1
2. http://www.britishmuseum.org/collectionimages/AN00888/AN00888235_001_l.jpg
3. https://en.wikipedia.org/wiki/File:Marduk_and_pet.jpg
4. https://www.youtube.com/watch?v=l-tNsO2RB8I
5. KÖKENLERİ VE ANLAMLARIYLA EFSANELER & MİTLER (Philip Wilkinson) Alfa Yayınları